„Ne želimo rudarske projekte koje provode strane kompanije od kojih lokalne zajednice nemaju nikakvu korist a čija je posljedica zagađena voda, vazduh i zemljište, uništeni krajolici i posljedično odlazak još većeg broja ljudi iz ove države. Ne želimo biti žrtve tuđeg razvoja niti učestvovati u nepravednoj kapitalističkoj igri u kojoj siromašne države nose teret razvoja elitističkih država i plaćaju danak“, poručile su Nataša Mazalica iz Centra za životnu sredinu i Majda Ibraković, aktivistkinja iz Bosne i Hercegovine na panelu „Naredni strateški projekat na Balkanu? – predstavljanje istraživanja i razgovor o BiH i Srbiji” koji je organizovan u okviru „Sedmice kritičnih mineralnih sirovina“ (Raw Material Week) u Briselu.
Panel posvećen trenutnim i planiranim projektima eksploatacije kritičnih mineralnih sirovina u Bosni i Hercegovini i Srbiji, te njihovim potencijalnim posljedicama po životnu sredinu i lokalne zajednice, organizovala je fondacija Heinrich Boll Stiftung, a u njemu su, pored predstavnica iz BiH, učestvovali i Jovan Rajić iz organizacije RERI (Regulatorni institut za obnovljivu energiju i životnu sredinu) iz Srbije, i Gordan Bosanac, zastupnik u Evropskom parlamentu. U okviru ovog događaja predstavljena je i publikacija, autora Majde Ibraković i Vladimira Topića „Novi rudnici, stari konflikti“ koja analizira uticaj ekstraktivizma na lokalne zajednice sa fokusom na društvenu mobilizaciju i otpor planiranim rudnicima tzv. kritičnih mineralnih sirovina.
„Sedmica kritičnih mineralnih sirovina“ trajala je od 17.11. do 20.11.2025. u okviru koje je organizovan niz događaja na temu kritičnih mineralnih sirovina. Pored glavnog događaja u organizaciji Evropske komisije, civilno društvo je organizovalo i sporedne događaje na kojima se govorilo o uticaju rudarskih projekata na prirodu i zajednice
„Sve veći pritisak rudarskih kompanija u BiH produbljuje postojeće i stvara dodatne konflikte u pogođenim zajednicama. S druge strane na terenu vidimo udruživanje sve više različitih grupa koje se zajednički organizuju u borbi protiv nepravde. Sve ovo može prerasti u širu društvenu mobilizaciju, jer konflikti se ne tiču samo ugrožavanja prirode već i razaranja društva i života uopšte. Smatram da na ovakvim konferencijama kojima se besramno promovišu ekstraktivizam i profit, uopšte ne treba davati legitimitet pukim učešćem civilnog društva već se mora radikalnije odgovoriti i organizovati protiv ovakvih događaja“, istakla je Majda Ibraković.
Cijeli događaj obilježile su poruke od strane EU zvaničnika, rudarske industrije i finansijskog sektora o ubrzanju procedura za izdavanje dozvola i potrebi otvaranja što većeg broja rudnika unutar i van EU, očekujući da zajednice pogođene ovim projektima moraju prihvatiti iste pod svaku ciijenu i bez obzira na sve (obavezna društvena prihvatljivost). Posebno zabrinjavajući je sve snažniji narativ o upotrebi mineralnih sirovina za vojnu industriju i militarizaciju, što jasno naglašava činjenicu da ovi minerali nisu ključni ni za enegetsku tranziciju ni za klimatsku budućnost, niti za potrebe društva ili zaštitu prirode.
“EU javno zagovara demokratiju, zaštitu prirode i ljudskih prava ali se istovremeno izrazito zalaže za razvoj rudarskih projekata u zemljama koje se nalaze izvan centra međunarodne moći, poput BiH. Gledamo kako se najvrjednija bogatstva naše zemlje uništavaju pred našim očima, da bi privilegovani imali više a marginalizovani manje, ili gotovo ništa. Za nas mineralne sirovine nisu kritične, već zdrave rijeke, čist vazduh i plodna zemlja”, kazala je Nataša Mazalica.
U Briselu je uoči zvaničnog početka Raw Material Week 2025. organizovan protest od strane najveće ekološke mreže u Evropi Friends of the Earth Europe protiv zelenog rudarenja. Sa protesta je upućena poruka da je zeleno rudarenje mit i snažno propagandno oružje kojim se rudarenje pokušava prodati kao čisto i zeleno, a koje leži na zagađenim rijekama, raseljenim ljudima i kršenju osnovnih ljudskih prava.
„Minerali iskopani u ime čiste energije, često se koriste da bi nahranile ratne mašine, a ne vjetroturbine“, jedna je od glavnih poruka sa protesta.
Jedna od najtežih posljedica kapitalističke mašinerije je separacija zajednica i slabljenje volje ljudi kako bi se lakše integrisali u dobro osmišljen sistem. U posljednje vrijeme dešavaju se promjene, jer svjedočimo buđenju svijesti ljudi širom svijeta i ponovnom udruživanju radi pružanja otpora, sve zarad zaštite prirode i ljudskih prava. Tome svjedoči i posljednji People summit (Samit naroda) koji je održan u Brazilu u okviru klimatskog samita COP30, te ZBOR koji je održan u septembru ove godine.
