Finansiranje projekata nevladinih organizacija iz lokalnih budžeta je zastupljeno u većini lokalnih zajednica u Republici Srpskoj, ali se budžetski novac zloupotrebljava za manipulaciju i potčinjavanje ovog sektora. Odnosno, vlasti čine sve da ugase istinske nevladine(!) organizacije, posvećene interesu građana, a podstiče ili čak formira sebi odane organizacije, koje su tek formalno nevladine, a u stvari su pod kontrolom vladajućih stranaka i služe im za ostvarivanje njihovih interesa ili za stvaranje privida o postojanju demokratije, dok se ista guši različitim sredstvima. Uključujući i donošenje represivnih zakona, u posljednje vrijeme.
Analizom budžeta opština/gradova u Republici Srpskoj, u prethodnom periodu, došlo se do informacije da su u lokalnim zajednicama RS planirana sredstva za nevladine organizacije u iznosu od oko 30 miliona KM godišnje.
„Negativne prakse manipulacije javnim novcem se najčešće otkriju slučajno, jer vlasti sve čine da sakrije na koji način finansiraju, najčešće fiktivna udruženja, koja im služe za ostvarivanje njihovih interesa. Duži niz godina, redovno pratimo budžetski kalendar lokalnih zajednica, analiziramo trošenje i planiranje budžeskih sredstava. Fokus našeg interesovanja su sredstva namjenjena udruženjima gradjana odnosno nevladinim organizacijama. Od 2014. godine smo intenzivirali naše aktivnosti na praćenju načina, odnosno modela podjele grantova, koji su namjenjeni ovoj kategoriji okupljanja gradjana. Ali, veoma je teško doći do preciznih podataka koliko je novca podjeljeno udruženjima na lokalnom nivou i na koji način se on dodjeljuje“ – kaže Snežana Šešlija, predsjednica udruženja građana “Tolerancijom protiv različitosti” (ToPeeR), koje provodi kampanju pod nazivom “Transparentno, odgovorno i efikasno finansiranje udruženja/NVO”, u okviru programa “Podrška građanima u borbi protiv korupcije”, čiji implementator su Centri civilnih inicijativa, uz finansijsku podršku USAID-a.
Ona kaže da je taj problem rasprostranjen na prostoru cijele BiH, a prepoznali su ga i pokušavaju promjeniti stanje već duže vrijeme, fokusirajući se, trenutno, na prostor RS.
Prikupljeni podaci iz analize budžetskih stavki lokalnih zajednica o finansiranju nevladinih organizacija, biće predstavljeni na javnim debatama i forumima, koje ToPeeR namjerava organizovati početkom 2024. godine, a za koje se nada da će rezultirati finalnim prijedlozima preporuka za transparentno i pravedno finansiranje nevladinih organizacija i smanjenje koruptivnog rizika u ovoj oblasti.
“Za sada smo utvrdili dio preporuka, među kojima su donošenje i primjena kriterijuma za organizacije od javnog interesa na lokalnom nivou, da se precizno utvrdi visina finansijskih sredstava koja će se planirati u budžetima lokalnih zajednica, kao i za sufinansiranje projekata NVO. Takođe, da se primenjuju odredbe Sporazuma o saradnji vladinih i nevladinih organizacija, da se za donirana sredstva međunarodnih organizacija lokalnim budžetima za projekte uključe i organizacije civilnog sektora na lokalnom nivou prilikom planiranja aktivnosti kao i u same aktivnosti realizacije projekata koje realizuju. Preporučićemo i zahtijevati da se transparentno objavljuju podaci o prikupljenim sredstvima i iz drugih izvora, objavljuju i podaci o dodeli sredstava mimo Javnih poziva i da se sva udruženja uključe u Javne rasprave o budžetima, posebno kada se radi o budžetskoj liniji namenjenoj za održivost i rad udruženja građana“ – kaže Šešlija za portal Antikorupcija.info.
Iz ovog Udruženja ukazuju na izostanak aktivnog i efikasnog partnerstva jedinica lokalne samouprave i NVO kroz finansiranje njihovog rada, što doprinosi netransparentnosti rada lokalne uprave kako u dijelu trošenja javnih sredstava tako i u ostalim oblastima njihovog rada. Ističu da su, prema dosadašnjim prikupljenim podacima i analizi, utvrdili da se sredstva dodjeljuju NVO, udruženjima i drugim organizacijama najčešće bez dostupnih informacija kada i kojoj organizaiji su ona dodjeljena. Stoga je njihova ocjena i prije finalne analize da dodjela grantova nije u potpunosti transparentna i da nisu osigurani uslovi da svi korisnici pod jednakim uslovima imaju na raspolaganju informacije o ovim sredstvima i njihovoj raspodjeli.
“Nisu rijetki slučajevi kada se iza dodjele grantova kriju privatni interesi, interesi odredjenih političkih grupacija i zloupotreba javnih sredstava. To otvara prostor za sumnju u koruptivne radnje tokom procesa dodjele ovih sredstava. Jer, transparentan, odgovoran i participativni proces donošenja odluka o raspodjeli sredstava za finansiranje i podršku nevladinim organizacijama je prvi korak da se smanje rizici korupcije već u ranoj fazi planiranja i trošenja javnih sredstava“ – zaključuju u ToPeeR.
U ovom kontekstu podsjećamo da je, svojevremeno, netransparentnost u dijelenju budžetskih sredstava nevladinim organizacijama, u Brčko distriktu rezultirala sistemskom korupcijom i nevjerovatnim zloupotrebama, te u konačnici dovela i do hapšenja i presude jednom poslaniku lokalne Skupštine. Na žalost, zbog političkog uticaja na pravosuđe, ostalo je na tome, zaobilazeći vladajuće stranke, umjesto da sistem bude temeljito očišćen. A, na žalost, ni promjene inicirane od strane nevladinog sektora, u cilju transparentnijeg i pravednijeg finansiranja, zasnovanog na kriterijima a ne na ličnim afinitetima i bliskosti strankama, nisu od vlasti Distrikta prihvaćene i provedene dovoljno duboko.
Najnoviji pokušaj vlasti na entitetskom nivou, da se represivnim zakonskim rješenjima obračuna sa kritičarima vlasti i borcima protiv korupcije i drugih negativnih pojava u društvu, u medijima i nevladinim organizacijama, posebna je prijetnja. I može biti negativan signal za vlasti na lokalnom nivou. I umjesto pozitivnih promjena, na kojim rade ToPeeR i neke druge nvo, dovesti do još goreg stanja.
(antikorupcija.info)
