Na stotine krivičnih predmeta svake godine u Bosni i Hercegovini ode u zastaru, jer prođe zakonom određen rok za sudski postupak i izvršenje presude. U ovakvim slučajevima se uopšte ne utvrdi da li su optuženi krivi niti osuđeni na kraju odsluže kaznu. Da li se na ovaj način zaobilazi pravda, a država se ovakvim odnosom ruga žrtvama krivičnih djela?
Suđenje krim-tehničarima MUP-a Republike Srpske za gubitak donjeg veša Davida Dragičevića. Suđenje bivšem ministru policije Draganu Lukaču za laku tjelesnu povredu.
Ovo su samo neki od slučajeva gdje eventualna krivica na kraju nije ni utvrđena jer su predmeti otišli u zastaru. Prema podacima Centra za istraživačko novinarstvo, u Bosni i Hercegovini godišnje zastari između 230 i 340 krivičnih predmeta.
Od 2018. do karja 2023. godine došlo je do zastare u 1713 predmeta u toku krivičnog postupka ili izvršenja presude. U samo 27 predmeta je utvrđeno da su za zastaru odgovorne sudije.
Ovako nizak broj utvrđene odgovornosti sudija u odnosu na broj zastara, kažu u civilnom sektoru, dokazuju da sistemskog sankcionisanja nema.
“Problem sa zastarom je jer ne postoji adekvatna kontrola i ne postoji adekvatna sankcija postupajućih sudija ili tužilaca, disciplinske mjere koje se izriču, a rijetko se izriču ne djeluju odvraćajuće prema potencijalnim počiniocima novih disciplinskih prekršaja jer se izriču opomene koje nisu javne ili simbolična umanjenja plata”, kaže Damjan Ožegović iz organizacije Transparensi BiH.
Pored sudija i tužilaca, za ovoliki broj zastara odgovorni su i zakoni. Tako je 2017. godine izmjenama Krivičnog zakonika Republike Srpske rok zastarjevanja drastično smanjen. Pravnici objašnjavaju da je on je ponovo produžen tek 2021. godine i u tom periodu zastario je ogroman broj predmeta.
“Još uvijek živimo posljedice gdje su rokovi zastare za određena krivična djela bili izuzetno kratki pa tako je rok zastare za krivična djela za koja je propisana preko godinu dana ali ne više od 3 godine bila 3 godine relativna, a apsolutna zastara za 6 godina”, kaže advokat Aleksandar Jokić.
Zastare većinom nastupaju zbog bijega, bolesti ili smrti optuženih, ali i neefikasnog postupanja institucija i promjene sudija. Novinari koji prate rad pravosuđa kažu da se na ovaj način pogoduje izvršiocima krivičnih djela, dok se zanemaruju i žrtve i pravda.
“Imam osjećaj kao da se pogoduje tim izvršiocima krivičnih djela, nevjerovatno je šta zakonodavac radi, ali eto ovo je zemlja apsurda pa taman misliš da postoji jedan, a otvori se još 5. Apsurd nad apsurdima i naravno nepostojanje odgovornosti”, kaže za BN novinar Nikola Morača.
Sa izuzetkom ratnih zločina i genocida gdje nema zastarjevanja, među krivičnim djelima koja u Bosni i Hercegovini zastarjevaju su krađe, prevare, trgovina narkoticima, lake tjelesne povrede, ali i pokušaji ubistva. Tako za brojna ozbiljna krivična djela žrtve nikada nisu doživjele pravnu satisfakciju.
(BN)
