Fond za humanitarno pravo (FHP) je 25. februara 2025. godine podnio krivičnu prijavu Javnom tužilaštvu za ratne zločine Republike Srbije protiv Milorada Vukaševića, komandanta Prve partizanske pješadijske brigade Vojske Republike Srpske (VRS) i drugih pripadnika te jedinice zbog ubistva 34 civila bošnjačke nacionalnosti u junu 1992. godine u Jezeru (nekadašnja općina Jajce, BiH).
Početkom juna 1992. godine, pripadnici Prve partizanske pješadijske brigade (u nastavku 1. partbr) u sastavu 30. partizanske divizije Prvog krajiškog korpusa VRS, a u čijoj se zoni odgovornosti nalazila općina Jajce, pod komandom potpukovnika Milorada Vukaševića izvršili su artiljerijski i pješadijski napad na civilno stanovništvo Jezera, tokom kojeg su koristili minobacače i protivtenkovske rakete.
Slabo organizovano bošnjačko stanovništvo Jezera, naoružano mahom lovačkim puškama, pružalo je otpor srpskim snagama. Međutim, ubrzo nakon početka napada donijeli su odluku da napuste mjesto. Kako su svi putni pravci iz Jezera bili zatvoreni, većina mještana je u toku noći između 1. i 2. juna 1992. godine čamcima prešla preko Plivskog jezera i pobjegla u pravcu Jajca. U Jezeru su ostali uglavnom stariji stanovnici i oni koji nisu željeli napustiti svoje kuće.
Tokom i nakon oružanog napada na Jezero 2. i 3. juna 1992. godine, prijavljeni komandanti i komandiri jedinica u sastavu Prve partizanske pješadijske brigade naredili su i/ili učestvovali, zajedno s drugim nepoznatim počiniocima, u zarobljavanju i ubistvima civila koji tokom napada nisu pobjegli iz Jezera. Zarobljeno je, a potom ubijeno 34 civila, među kojima je bilo troje maloljetnika, deset žena, kao i deset osoba starijih od 70 godina.
Osim ubistava, dokazi ukazuju na to da su u toku napada na Jezero pripadnici 1. partbr potpuno razorili, spalili ili oštetili imovinu Bošnjaka koji su tu živjeli, uključujući stambene i poslovne objekte, kao i džamiju koju su minirali i srušili do temelja.
Po naredbi prijavljenog potpukovnika Vukaševića, 5. juna 1992. godine, osnovana je tročlana komisija sa zadatkom da utvrdi i ispita „slučaj uklanjanja civila“ u Jezeru. U izvještaju ove komisije se ne navodi ko je odgovoran za ubistva niti kako je do njih došlo, osim da su izvršena iz pješadijskog naoružanja. Tačan broj likvidiranih civila također nije utvrđen.
U evidenciji nestalih osoba do danas se nalazi 18 žrtava iz Jezera i za njihovim posmrtnim ostacima se i dalje traga. Posmrtni ostaci jedne od žrtava nađeni su u kući u kojoj je ubijen i spaljen, dok je 15 žrtava ekshumirano 2002. i 2003. godine iz dvije masovne grobnice u blizini Jezera.
Do danas, pred međunarodnim i domaćim sudovima za ove zločine niko nije odgovarao.
Pred Odjeljenjem za ratne zločine Višeg suda u Beogradu vođen je postupak protiv Jove Jandrića i Slobodana Pekeza, koji su u decembru 2024. godine proglašeni krivima za strijeljanje 23 civila, mještana sela Čerkazovići i Ljoljići (općina Jajce), počinjeno 10. septembra 1992. godine u mjestu Tisovac, nedaleko od Jezera. Žrtve ovog ratnog zločina bile su komšije, rođaci i članovi istih porodica koje su stradale u Jezeru u junu 1992. godine.
Fond za humanitarno pravo zahtijeva od Javnog tužilaštva za ratne zločine da istraži navode podnesene krivične prijave, uzimajući u obzir iskaze svjedoka i više od 20 dostavljenih vojnih i policijskih dokumenata u vezi s ovim zločinom, kako bi procesuirali odgovorne i doprinijeli postizanju pravde za žrtve i njihove porodice.
(Jajce Online)
