Centar za životnu sredinu je izletom u Zaštićeno stanište Tišina, i ove godine obilježio 2. februar, Međunarodni dan zaštite močvare i močvarnih staništa. Ovaj datum je svojevrsni praznik močvara koji je prvi put obilježen 1971. godine, a redovno se obilježava od 1997. godine. Cilj je edukacija i skretanje pažnje javnosti na značaj ovih iznimno kompleksnih i značajnih ekosistema, a obilježava se pod sloganom koji se mijenja svake godine, a za 2025. godinu glasi “Zaštita močvara za našu zajedničku budućnost”.
Igor Kalaba, koordinator programa Biodiverzitet i zaštićena područja u Centru za životnu sredinu je istakao da su ova staništa od neprocjenjivog značaja za sve oblike života, uključujući i čovjeka.
„Močvare održavaju niz procesa: od deponovanja gasova staklene bašte, pružanja staništa za brojne životinjske i biljne vrste, do filtriranja, i po potrebi apsorbovanja vode te ublažavanja posljedica poplava. One takođe regulišu i klimatske promjene – ovaj niz je nepregledan. Pored biološkog, one za čovjeka imaju i kulturološki značaj, poput svih ekosistema u kojima čovjek obitava, vijekovima su nas i našu kulturu močvare oblikovale koliko i mi njih” istakao je Kalaba.
Inicijator zaštite močvarnog staništa Tišina koja je proglašena 2019. godine je Društvo za istraživanje biodiverziteta. Jovica Sjeničić, predsjednik ovog Društva ističe da ova područja planiraju detaljno istražiti kako bi procijenili buduće mjere revitalizacije:
“Na jednom dijelu radićemo i probne mjere obnavljanja staništa, a i stvaranje turističkih sadržaja poput biciklističke ili pješačke staze čime ova močvarna staništa stavljamo i u funkciju turizma. Kao i do sada, ove godine nastavljamo saradnju sa Opštinom Šamac i lokalnim stanovništvom po pitanju unapređenja ekosistema na Tišini, a planiramo i dodatno označavanje granica područja, dopunu istraživanja i publikovanje prve fotomonografije o Tišini kao i predstavljanje dosadašnjih aktivnosti na revitalizaciji i istraživanju ovog područja. Pored toga, u partnerstvu sa Opštinom Modriča u sklopu DaWetRest programa naredne dvije godine implementiraćemo projekat Plana restauracije rijeke Tolise koja je do isušivanja u cilju stvaranja obradivog zemljišta, bila žila kucavica Srednje Posavine, a danas na njenom starom toku postoje samo nepovezani fragmenti malih močvarnih staništa“.
Vođa današnjeg puta u Tišini je bio ornitolog Draško Adamović, koji je učesnicima pored više informacija o samoj močvari, predočio i djelić svog bogatog znanja o pticama koje ju naseljavaju, te ornitofauni uopšte. Učesnici izleta su bili građani/ke Banjaluke i Šamca koji su se prijavili putem društvenih mreža Centra za životnu sredinu, a uslov za učešće je bio tačan odgovor na nekoliko pitanja o močvarama Bosne i Hercegovine.
Centar za životnu sredinu je Međunarodni dan močvara prethodnih godina obilježavao i na nekadašnjem močvarnom kompleksu Bardači. Nažalost, Centrova borba za očuvanje ovog Ramsarskog područja do sada nije urodila plodom, ali nakon dužeg niza godina, došlo je do pozitivnog pomaka.
Prema riječima dr Dragane Šnjegote, vanredne profesorice na Prirodno-matematičkom fakultetu u Banjoj Luci i izvršne direktorice Centra za istraživanje biodiverziteta, opština Srbac je potpisala ugovor o realizaciji projekta obnove biodiverziteta na području Bardače sa predstavnicima Bugarske akademije nauka koji su koordinatori DaWetRest programa u okviru kojeg je Bardača odabrana kao pridružena članica.
„Centar za istraživanje biodiverziteta je glavni nosilac aktivnosti, a cjelokupan projekat baziran je na naučnoj ekspertizi s ciljem analize trenutnog stanja biodiverziteta. Pored toga, radiće se na obnavljanju jednog malog dijela kompleksa koji će poslužiti kao probna površina koja bi trebala pokazati da li je moguće obnoviti biodiverzitet nakon primijenjenih mjera revitalizacije. Cilj je da nakon dvije i po godine, koliko traje realizacija projekta, izradimo akcioni plan u kojem ćemo predstaviti sva naša saznanja o mogućnostima povratka Bardače u prvobitno stanje. Mi imamo primjere gdje je to apsolutno moguće i vodićemo se tim primjerima. Ići ćemo u tom pravcu da pokažemo da, ako se Bardača vrati u stanje prije degradacije, itekako postoje preduslovi za ekonomsku dobit, a samim tim i unapređenje kvaliteta života lokalnog stanovništva, ali i šire zajednice“.
Bardača je nekada obuhvatala 11 jezera i bila je prepoznata kao važno stanište za mnoge vrste ptica i drugih organizama. Međutim, usljed isušivanja i neadekvatnog upravljanja, došlo je do značajnog smanjenja biodiverziteta i degradacije staništa.
Močvare su decenijama bile anatemisane isključivo kao izvori zaraza i drugih problema, međutim nakon uništavanja njihovog i drugih ekosistema napokon smo počeli da uviđamo njihovu nezamjenjivost za nas i planetu.
“U Bosni i Hercegovini imamo cijeli niz krajolika koji bi trebali biti zaštićeni što prije, mnogi od njih su jedinstveni na našem kontinentu, ali i na svijetu. Među njima je i Livanjsko polje koje je najveće plavno kraško polje na svijetu. Dodatni razlog za zaštitu je i sve razvijeniji turizam koji dovodi ljubitelje prirode u našu državu, a turizam je u isto vrijeme povod za zaštitu, jer turiste zanima zaštićena priroda, a u isto vrijeme režim zaštite reguliše ponašanje turista tako da njihovo prisustvo ne bi narušilo ravnotežu ekosistema”, zaključio je Igor Kalaba.
