Na rijeci Plivi, jednom od najljepših prirodnih bisera Bosne i Hercegovine, vodi se borba između kapitala i prava prirode. Nakon što je u Šipovu izgrađena mala hidroelektrana (mHE) „Glavica“, u ovoj godini intenzivirane su aktivnosti na prikupljanju dokumentacije za novu – mHE „Jovići“, čiji je investitor firma Prirodna Energija d.o.o. Šipovo, piše Jajce Online.
Planovima da Pliva, simbol života Šipova, završi u cijevima mHE odlučno se suprotstavilo lokalno stanovništvo, predvođeno neformalnom grupom građana „Čuvari Plive“, uz podršku ekoloških organizacija i Fondacije Atelje za društvene promjene – ACT. Njihova poruka je jasna: STOP uništavanju ovog prirodnog bisera.
U cilju osporavanja ekološke dozvole za mHE „Jovići“, koju je 21. augusta ove godine odobrilo Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS, podnesene su tri tužbe: Fondacije ACT, Opštine Šipovo i Centra za životnu sredinu.
Okružni sud u Banjoj Luci donio je odluku o spajanju tri predmeta, pa će se o njima donijeti zajednička presuda.
„Čekamo sudsku odluku,“ poručili su iz Fondacije Atelje za društvene promjene – ACT.
Ignorisanje građana i sudskih odluka
Uprkos čestim protestima i peticijama građana, vlasti u Republici Srpskoj i dalje izdaju dozvole za ovakve projekte. Jedan od najnovijih primjera je upravo situacija u općini Šipovo, gdje su mještani organizirali proteste i podnijeli peticiju s više od 2.000 potpisa, zahtijevajući obustavu izgradnje MHE na Plivi.
Ekološka organizacija Centar za životnu sredinu podnijela je niz tužbi protiv Vlade RS-a zbog kršenja propisa pri izdavanju dozvola. Najnoviji slučaj odnosi se na MHE „Jovići“ zbog ignoriranja sudske presude.
Podsjetimo, ekološka dozvola za ovu hidroelektranu poništena je u julu ove godine, nakon tužbe Centra za životnu sredinu i Fondacije ACT protiv rješenja Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS. Do sada je podneseno šest tužbi, a sve su uvažene.
Projekat u zaštićenoj zoni
Ekološka dozvola za MHE „Jovići“ izdata je kompaniji “Prirodna energija” d.o.o. Šipovo, koja planira izgradnju objekta snage 0,6 MW, s pregradnim pragom, dovodnim kanalom, ribljom stazom i mašinskom zgradom s dvije turbine.
Projekat je planiran u zoni zaštite prirodnog pejzaža, a za potrebe investitora oko 120 metara obale je izuzeto iz zaštitnog pojasa. Takva intervencija zakonski zahtijeva izradu Studije uticaja na životnu sredinu, ali je Ministarstvo dalo prednost realizaciji privatnog projekta nad očuvanjem prirode.
Prema tvrdnjama organizatora protesta, investitor nije ishodovao sve neophodne dozvole i saglasnosti, iako je koncesija potpisana još 2006. godine – prije skoro dvije decenije.
Pliva – izvor života, ne profit
– „Pliva nije ničije privatno vlasništvo, ona je izvor života, prirodni dragulj, ponos Šipova, Jezera, Jajca, cijele države i regije! Pozivamo sve građane, aktiviste, institucije i medije da ne okreću glavu i aktivno učestvuju u borbi za spas Plive,“ naveli su aktivisti.
Protiv izgradnje MHE u aprilu je održan veliki protest u Šipovu, kojem su prisustvovali mještani i aktivisti. Tada je načelnik opštine Milan Kovač javno podržao njihove zahtjeve, iako je još 2022. godine najavio osnivanje opštinskog preduzeća za gradnju hidroelektrana, poručivši da rijeke ovog kraja „teku bezveze i niko od njih nema koristi.“
Borba koja traje
Borba za Plivu nije samo lokalno pitanje – to je simbol otpora privatizaciji prirodnih resursa i ignorisanju zakona. Sudske odluke do sada su bile na strani zaštite okoliša, ali institucije i dalje pokušavaju zaobići pravdu.
Pliva još teče, ali pod prijetnjom da završi u cijevima. Ostaje da se vidi – hoće li sudske odluke zaista spasiti Plivu?
(Jajce Online)
