Profesor Amir Duranović smatra da danas, u trouglu odnosa Evropske unije, NATO-a i Rusije, regionalne političke relacije gotovo da nije moguće sagledavati bez ukazivanja na paralele iz vremena Balkanskih ratova.
– Balkanski ratovi predstavljaju niz vojnih operacija koje su poduzeli balkanski saveznici, Srbija, Crna Gora, Bugarska, Grčka, protiv osmanskog carstva 1912. godine s ciljem trajne teritorijalne eksterminacije, odnosno, pomjeranja osmanskog carstva sa evropskog kontinenta – kazao je Duranović, profesor Filozofskog fakulteta Univerzieta u Sarajevu.
U tome su, pojašnjava on, balkanski saveznici uglavnom bili uspješni, u 1912. godini kada je načinjeno primirje, ali je 1913. godine nakon Londonskog ugovora koji je trebao biti mirovni ugovor, došlo do neslaganja između saveznika, prije svega, između Bugarske, Grčke i Srbije, oko toga kako će podijeliti teritorij Makedonije, što je zapravo bio početak Drugog balkanskog rata.
U Drugi balkanski rat se naknadno uključilo i osmansko carstvo i Rumunija. Osmansko carstvo je povratilo dio teritorija u Istočnoj Trakiji, koje je prethodno bilo izgubilo, a Rumunija je svojim uključivanjem u sukobe nastojala, kompenzirati neke ranije gubitke koje je imala prema Bugarskoj.
U konačnici, kada je 1913. godine potpisan Mirovni ugovor u Bukureštu, balkanski ratovi su formalno okončani, iako je to bilo samo godinu dana pred Prvi svjetski rat koji je bio novi veliki vojni sukob na evropskom kontinentu.
Prije Prvog svjetskog rata, balkanski ratovi predstavljaju najveće vojne operacije u Evropi, od 1870-tih godina, do početka Prvog svjetsog rata.
Dugoročno gledano, došlo je do pomjeranja velikog broja stanovnika koji su prelazili granice novih nacionalnih država, izmijenila se demografska struktura, a balkanske države su bile vojno i privredno iscrpljene i kao takve su ušle u Prvi svjetski rat.
Promatrano u nekoj široj perspektivi, za pojedine države iz jugoistočne Evrope, sukobi koji su počeli 1912. godine, praktično su trajali narednu deceniju, budući da je nakon Prvog svjetskog rata nastavljen sukob između Grčke i Turske koji je trajao do 1923. godine.
– U tom smislu se može kazati da je 1912. godine počela decenija sukoba na Balkanu, a koje je na kraju stoljeća bilo oživljeno sukobima 1990-tih godina u raspadu Jugoslavije – naveo je Duranović.
Iako zasjenjeni globalnom perspektivom Prvog, pa i Drugog svjetskog rata, balkanski ratovi „vraćaju se na scenu“ u posljednjoj deceniji 20. stoljeća.
Strana historiografija, američka prije svega, vrlo je sklona tvrdnji kako su sukobi 1990. godine bili svojevrsni treći balkanski rat.
– Stoga je važno razumjeti poziciju Bosne i Hercegovine u vrijeme Balkanskih ratova, kao i unutar bosanske prilike 1912/1913. godine bez čijeg razumijevanja vjerovatno nije moguće suštinski shvatiti ni okolnosti bosanskohercegovačkog društveno-političkog ambijenta danas, 110 godina poslije balkanskih ratova – istakao je prof. Duranović.
federalna.ba/Fena
